Gele korstmossen verraden stikstofuitstoot

Nature Today

Korstmossen op bomen zijn een goede graadmeter voor de stikstofuitstoot uit landbouw, autoverkeer en industrie. In Nederland is de lucht op veel plaatsen zo sterk verontreinigd dat de korstmossenbegroeiing op bomen daar bijna helemaal door bepaald wordt. Door de vervuiling komen gevoelige soorten, zoals eikenmos en baardmossen, steeds minder vaak voor.

Hoe reageren korstmossen op de stikstofverbinding ammoniak?

Korstmossen hebben geen wortels en nemen voedingsstoffen met het hele oppervlak op. Ze leven letterlijk van de lucht. Zwevend stof en vervuiling bepalen daarom sterk of een soort ergens kan groeien, of niet. Korstmossen hebben vooral last van ammoniak, een gasvormige stikstofverbinding die vooral vrijkomt uit mest, maar ook uit autoverkeer. Het gas lost gemakkelijk op in water, bijvoorbeeld van vochtige boomschors. Vooral ammoniak zorgt voor een verandering van de zuurgraad waardoor de soortensamenstelling van de korstmossenbegroeiing op bomen verandert. In vervuilde gebieden komen meer stikstofminnende korstmossen voor. De gele korstmossen die zo ontstaan vallen heel erg op.

Korstmossen jaren 70 tot nu

In de jaren zeventig en tachtig waren er door de zure regen grote gebieden in Nederland waar helemaal geen korstmossen op bomen groeiden, de zogenaamde epifytenwoestijnen. Oorzaak daarvan was zure regen, veroorzaakt door de zwaveluitstoot van fabrieken. In de jaren negentig verbeterde de luchtkwaliteit, waardoor korstmossen massaal terugkwamen. De vervuiling met stikstof is echter nog steeds hoog, waardoor een groep van dertig tot veertig gevoelige soorten nog steeds achteruitgaat. Maatregelen om de hoeveelheid stikstof uit de landbouw af te laten nemen, zijn goed merkbaar aan de korstmossen, maar langdurig onderzoek aan korstmossen door een aantal provincies laat zien dat gevoelige soorten hier nog niet van profiteren. Het is daarom nodig om de uitstoot van stikstofverbindingen nog verder terug te dringen.

Tekst en foto: Laurens Sparrius, FLORON, SoortenNL (leadfoto: Groot dooiermos, een korstmos dat groeit op laanbomen in vervuilde gebieden)
Gepubliceerd op Nature Today, 29 maart 2022