Aan de slag met Basiskwaliteit Natuur met nieuw kennisdocument

Rapport

Het gaat slecht met de natuur in steden en op het platteland. Zelfs soorten die veel voorkwamen zoals konijn, huismus, gewone pad en allerlei insectensoorten gaan achteruit. Om de natuur te herstellen moet buiten de natuurgebieden een minimale basiskwaliteit gerealiseerd worden. Experts presenteren nu een manier om met Basiskwaliteit Natuur aan de slag te gaan.

Basiskwaliteit Natuur

Basiskwaliteit Natuur (BKN) is de set van condities (abiotisch, inrichting en beheer) die algemene soorten in hun leefgebied nodig hebben om algemeen te blijven of worden. Zonder deze condities zullen de algemene soorten afnemen en komen de biodiversiteit en ecosysteemdiensten onder druk te staan. Denk aan waterzuivering, natuurlijke plaagbestrijding en bestuiving. Huidige beleidskaders richten zich voornamelijk op het herstel van natuur in natuurgebieden. Echter, door versnippering, vermesting en verdroging is ook de kwaliteit buiten natuurgebieden afgenomen. Daarom richt Basiskwaliteit Natuur zich op het behoud van algemene soorten in het landelijk en stedelijk gebied, waar natuur niet de primaire functie is. Als in deze gebieden de kwaliteit van de leefomgeving op orde is, profiteert alle natuur daarvan mee. Realisatie van BKN is daarnaast een voorwaarde om de doelen voor natuurbehoud en -herstel in natuurgebieden te halen.

Geelgorzen (Bron: Mark Zekhuis)

Het kennisdocument Basiskwaliteit Natuur

In de gebiedsprocessen rondom BKN lag er een duidelijke vraag naar uniforme werkwijzen en richtlijnen voor zowel beheerders als grondgebruikers. Om aan deze behoefte te voldoen, is een nieuw kennisdocument (pdf: 12,9 MB) over BKN gepubliceerd, dat inhoudelijke en concrete maatregelen aanreikt die zowel in stedelijke als landelijke gebieden kunnen worden toegepast. Het kennisdocument biedt een stappenplan om effectief met Basiskwaliteit Natuur aan de slag te gaan, waarbij je de volgende vier stappen volgt: beoordeel de Basiskwaliteit Natuur, formuleer visie en doel en organiseer draagvlak, identificeer maatregelen, en evalueer en stuur bij.

Basiskwaliteit helpt in gebiedsprocessen als streefdoel, instrument, meetlat en als basis om aan de slag te gaan (Bron: Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel)

Daarnaast bundelt het de actuele kennis en ervaring die tot nu toe is opgedaan en stelt een uniforme methodiek voor om BKN in een gebied in kaart te brengen en te beoordelen. Het laat zien wat nodig is om BKN goed in het gebied te verankeren, zowel beleids- en procesmatig, als in de uitvoering. Bovendien geeft het een overzicht van de huidige maatregelen en kennis om BKN succesvol te realiseren. In essentie biedt het nieuwe kennisdocument ondersteuning om met Basiskwaliteit Natuur aan de slag te gaan, als streefdoel, instrument en meetlat en als fundament voor verdere acties (zie afbeelding).

Condities als stuurmiddel voor natuurherstel

Basiskwaliteit Natuur levert niet alleen een gezonde leefomgeving voor algemene soorten, maar ook voor ons als mens. Wanneer de basiskwaliteit van een gebied op orde is, kan een gebied namelijk ecosysteemdiensten leveren, zoals waterberging en -buffering, drinkwatervoorziening, recreatie, koolstofvastlegging en waterveiligheid.

Basiskwaliteit Natuur geeft aan welke omstandigheden (condities) in een gebied minimaal nodig zijn. Door te sturen op condities en niet op soorten geeft het grondeigenaren en beheerders een beter beeld hoe zij natuurlijke processen en ecosysteemdiensten op gang kunnen krijgen. Zij kunnen op hun grond herstelmaatregelen nemen om de condities horend bij Basiskwaliteit Natuur te realiseren. Het kernpunt van de evaluatie van het herstel ligt in het voorkomen en terugkeren van algemene soorten in het gebied. Als de algemene soorten niet profiteren, moeten de maatregelen worden bijgesteld.

Werken aan Basiskwaliteit Natuur is dus een proces van ‘doen-leren-beter doen’. Elk landschapstype vergt een unieke aanpak, maar er zijn generieke maatregelen en condities voor Basiskwaliteit Natuur, ongeacht de lokale situatie (zie onderstaande afbeelding).

Generieke maatregelen en condities waaraan gewerkt moet worden voor Basiskwaliteit Natuur. Per landschapstype wordt dit verder uitgewerkt (Bron: Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel)

Aan de slag!

Om BKN duurzaam te verankeren in gebiedsvisies, processen en uitvoering is het cruciaal dat het een gemeenschappelijk uitgangspunt en taal is voor alle gebiedspartijen en stakeholders. Hoewel het concept nog verder ontwikkeld wordt, hoeft er niet gewacht te worden op de volledige uitwerking. Er zijn partijen al aan de slag gegaan met Basiskwaliteit Natuur. Hun projecten en ervaringen kunnen als voorbeeld dienen. In het nieuwe kennisdocument staan verschillende voorbeelden toegelicht. Zo hebben de provincies Drenthe, Overijssel en Zuid-Holland Basiskwaliteit Natuur al in hun omgevingsvisie verankerd. Ook een aantal gemeenten is al bezig met BKN (onder andere Ede, Hardenberg, Rotterdam, Wageningen en Amsterdam). Daarnaast zijn er meerdere pilots uitgevoerd die het concept BKN in de praktijk toetsen en werkbaar maken.

Meer informatie

• Het nieuwe kennisdocument over Basiskwaliteit Natuur (pdf: 12,9 MB).

Het kennisdocument is ontwikkeld door Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel in samenwerking met Naturalis, Vogelbescherming Nederland, SoortenNL, Sovon Vogelonderzoek Nederland en Wageningen University & Research, in opdracht van het Ministerie van LNV.

Tekst: Floor Edixhoven en Hidde Hofhuis, Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel; Harry Meesters, Vogelbescherming Nederland; Koos Biesmeijer, Naturalis Biodiversity Center; Carla Grashof-Bokdam, Wageningen University & Research; Marcel Wortel, Sovon Vogelonderzoek Nederland; Michiel Wallis de Vries en Ronald Zollinger, SoortenNL
Afbeeldingen: iStock (leadfoto: wilde peen); Mark Zekhuis, Saxifraga; Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel