Living Planet Report 2023

Natuurherstel

Zonder grootschalig natuurherstel dreigen belangrijke leefgebieden van dieren en planten te verdwijnen

“Meer ruimte voor natuur helpt ook bij aanpak grote maatschappelijke problemen”

Het Living Planet Report Nederland beschrijft de ontwikkeling van natuur in Nederland sinds 1990. Enkele conclusies van de 4e editie van het rapport: 

• In open natuurgebieden zoals duinen en heide daalde de populatiegrootte van diersoorten gemiddeld met ruim zestig procent. Lokaal is herstel plantensoorten zichtbaar door maatregelen. 
• In het agrarisch landschap, ruim de helft van de oppervlakte van Nederland, is de populatie-omvang van diersoorten gemiddeld met bijna de helft afgenomen. 
• Populaties diersoorten in zoet water (inclusief IJsselmeer) en moerassen zijn tussen 1990-2005 gemiddeld met ruim 50 procent toegenomen en daarna gestabiliseerd. Dieren profiteerden van schoner water. Maar de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater is nog ondermaats en moet verder verbeteren.   
• Ook algemeen voorkomende soorten zoals de egel en het konijn dalen sterk in aantallen. 
• Grootste oorzaken natuurverlies: stikstof, verdroging en versnipperde leefgebieden.  
• Inzet op grootschalig natuurherstel cruciaal om biodiversiteitsverlies te stoppen. 

Uit het nieuwste Living Planet Report Nederland 2023 -Kiezen voor natuurherstel- blijkt dat de Nederlandse natuur er over het geheel genomen nog steeds slecht aan toe is. Met name in duinen, heide en het agrarisch gebied blijft de natuur achteruitgaan. Talrijke soorten zoals patrijs en veldleeuwerik zijn in aantal afgenomen en ook algemene soorten zoals konijnen en egels hebben het moeilijk. Belangrijke leefgebieden van dieren en planten dreigen te verdwijnen als we nu niet ingrijpen. Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Op sommige plekken werpt herstel van waternatuur vruchten af, denk aan rivieren en laagveenmoerassen. Maar op het land lukt dat niet of nauwelijks. 

Uit dit tweejaarlijkse rapport over de staat van natuur in Nederland blijkt dat we het niet gaan redden met alleen het beschermen van natuur. “We zullen volop moeten inzetten op grootschalig natuurherstel. Het mooie is dat meer ruimte voor natuur ook helpt bij de aanpak van grote maatschappelijke uitdagingen waar Nederland voor staat. Natuur is onze belangrijkste en trouwste bondgenoot. Dit is hét moment om in actie te komen, want onze natuur kan niet langer wachten.", zegt Kirsten Haanraads, hoofd van het Nederland programma van het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) bij de lancering.  

Titia Wolterbeek, voorzitter van SoortenNL, vult aan: "De helft van de beschermde soorten en habitats zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van gebieden die we niet in Natura2000 begrensd hebben. Daarom is het van belang dat we overal aan natuurherstel doen. Niet alleen in de natuur, maar ook in de stad en op het platteland."

Stikstof, verdroging en versnippering

De belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van onze natuur zijn te veel aan stikstof, verdroging en versnippering van natuurgebieden. Natuur is veerkrachtig en kan herstellen, maar dat kan alleen als we de bedreigingen wegnemen en de natuur een handje helpen. 

Uit de gevarenzone

Uit het rapport blijkt ook dat soorten als de otter, maar ook de slechtvalk dankzij natuurherstel weer uit de gevarenzone zijn. Net als bijvoorbeeld de spechten in onze bossen. 

De terugkeer van de otter laat zien dat het mogelijk is om een toppredator terug te krijgen wanneer een netwerk van natuur wordt hersteld. De natuurgebieden zijn beter verbonden met natuurvriendelijke oevers en faunapassages bij wegen. Het maaibeheer is aangepast en ook de waterkwaliteit is verbeterd. Al deze herstelmaatregelen hebben geholpen om de otter weer terug te krijgen. 

Ook de slechtvalk, het snelste dier op aarde, doet het weer beter in ons land. Dankzij het verbod op DDT’s en het aanbieden van nestkasten in bebouwd gebied en op industrieterreinen, zien we het dier weer vaker vliegen. 

Europese natuurherstelwet 

Natuur en natuurlijke processen helpen om de zich opstapelende problemen, van klimaatverandering tot de huizen- en stikstofcrisis, het hoofd te bieden. Een sterke Europese natuurherstelwet, waar de Europese Unie nu over onderhandelt, creëert ruimte voor natuur én een natuurpositieve economie. Vul die wet ruimhartig en royaal in, is de oproep van het rapport.  

Het Living Planet Report

Het Living Planet Report Nederland beschrijft hoe de natuur in Nederland zich sinds 1990 ontwikkelt. Deze vierde editie staat in het teken van natuurherstel. Het rapport is een samenwerking van de Nederlandse soortenorganisaties*, kennisinstituten zoals Naturalis Biodiversity Center en WWF. Voor de publicatie wordt gebruik gemaakt van trendgegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).  

 ----

Klik hier voor het Living Planet Report Nederland -Kiezen voor natuurherstel (PDF)

Het Living Planet Report Nederland is een publicatie van het Wereld Natuur Fonds, Naturalis Biodiversity Center, Stichting ANEMOON, EIS Kenniscentrum Insecten, FLORON, Nederlandse Mycologische Vereniging, RAVON, Sovon Vogelonderzoek Nederland, De Vlinderstichting en Zoogdiervereniging. 

De Living Planet Index is gebaseerd op 30 soorten zoogdieren, 161 broedvogels, 7 reptielen, 16 amfibieën, 30 vissen, 56 libellen en 51 dagvlinders. Daarnaast zijn trendcijfers over planten opgenomen voor de leefgebieden. 
De gemiddelde populatieomvang van 351 diersoorten van land en zoet water is sinds 2009 gestabiliseerd. 
Berekening van de Living Planet Index: zie pagina 144 en 145 van het rapport. 

Conclusies andere leefgebieden (deel-LPI’s Living Planet Indices): 

• In bossen doen planten en dieren het momenteel beter dan in andere leefgebieden op land. Bossen worden ouder en gevarieerder, en dat heeft resultaat. 
• De staat van biodiversiteit in steden en dorpen is wisselend. Diersoorten doen het er over het algemeen slecht, terwijl het aantal soorten wilde planten toeneemt. Ruim de helft van de flora, dat wil zeggen zo’n 800 soorten, komt momenteel in de bebouwde kom voor.